Kaszubszczyzna w pigułce

Na rozwój języka kaszubskiego wpływ ma Zrzeszenie Kaszubskie, powstałe w 1956 roku, które ma sprzyjać rozwojowi języka i kultury. Mówi się o Kaszubach jako o grupie kulturowo-etnicznej, a od wejścia w życie ustawy z dnia 6 stycznia 2005 roku mamy do czynienia z mniejszością narodową i etniczną. Obecnie Kaszubszczyzna ustępuje miejsca polszczyźnie – przesądzają o tym czynniki polityczne, społeczne oraz kulturowe. Należy zatem do języków zagrożonych, a nawet wymierających.

O języku kaszubskim powstawało wiele prac, podręczników oraz rozpraw naukowych. W celu znalezienie więcej istotnych i ciekawych informacji warto sięgnąć po następujące pozycje: Słownika etymologicznego kaszubszczyzny, Atlasu językowego kaszubszczyzny, Słownika gwar kaszubskich.

Kluczową rolę odegrał Florian Ceynowa – pierwszy kaszubski działacz społeczny i narodowy, badacz folkloru, twórca pisowni kaszubskiej. Stworzył ortografię, gramatykę, słowniczki oraz teksty. W XIX wieku nie spotkało się to z entuzjazmem społeczeństwa, ponieważ ówcześni obywatele Polski nie mieli wystarczająco motywacji i świadomości, ponadto nie było takiego zapotrzebowania społecznego.

W 2002 roku zgodnie z badaniami ankietowymi 52665 osób zadeklarowało posługiwanie się, w kontaktach rodzinnych, językiem kaszubskim. Natomiast według najnowszych danych (2011 r) 229 tys. osób ma kaszubskie korzenie, a 106 tys. używa tego języka na co dzień.

Do instytucji promujących rozwój języka należą:

→ Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie – przyczynia się popularyzacji języka i kultury kaszubskiej. Zadaniem organizacji jest: wdrażanie języka kaszubskiego w urzędach, ustalanie nazw miejscowości, pisownia imion i nazwisk, poprawność napisów firmowych itp,
→ Rada Języka Kaszubskiego – nadzoruje zmiany językowe i je uaktualnia. Określa ogólną normę językową, opisuje stan w różnych sferach życia: w szkole, kościele, mediach i w życiu publicznym,
→ Kaszubski Uniwersytet Ludowy (KUL) – upowszechnia kulturę regionalną i rozwija różne formy twórczości artystycznej, inicjuje również kursy językowe,
→ Instytut Kaszubski – skupia 100 naukowców i integruje badania kaszubistyczne,
→ Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie – jedyna tego typu placówka w Polsce. Gromadzi twórczość z Pomorza i o Pomorzu, organizuje wystawy i imprezy.

W Polsce funkcjonuje wiele rodzajów napisów w języku kaszubskim, są one umieszczane np. na tablicach pamiątkowych, napisach grobkowych, w reklamach towarów itd.

Jako przykłady utworów literackich warto wymienić:

I. Czajinô, Kropla krëwi. Dërgnienié
II. S. Janke, Pò mie swiata nie mdze
III. J. Zbrzëca, W stolëcë chmùrników
IV. R. Kucharski, J. Natrzecy, Szczeniã Swiãców
V. Domôcô bina. Dzewiãc dramów do igr

Kaszubszczyzna jest obecna w poezji, prozie, dramacie, w publikacjach religijnych, ponadto jest tematem wielu artykułów i streszczeń. Normalizacją zajmuje się RJK, a jako słowniki normatywne uznaje się: S. Ramułta Słownik języka pomorskiego, czyli kaszubskiego oraz E. Gołąbka Kaszëbsczi słowôrz normatiwny.
Język kaszubski w dalszym ciągu jest używany przez niewielką liczbę osób, naukę utrudnia również brak podręczników oraz książek. Dla chętnych, którzy chcieliby nauczyć się języka i kultury poleca się następujące portale: Nasze Kaszuby, rastkokaszuby, kaszubską Wikipedię, kaszubia.com.